İzlediğim ilk Dünya Kupası olan Amerika 94'te, Hollanda Milli Takımı'nın oyuncularının tamamına yakınının soyadında bulunan "van" ve "der" eklerinin, ne işe yaradığını merak ettiğim günden bugüne, ilgim var soyadlara. Özellikle de, İskandinav, Slav ve bazı Avrupa ülkelerindeki gibi, belirli bir algoritmaya sahip olanlara karşı.
1 seneye yakın, ara ara bu konu üzerinde okuyor ve araştırıyorum. Konu hakkında Türkçe kaynak yok diyebiliriz. Varsa da ben bulamadım. Ben bulamadıysam yoktur diyeceğim ama fazla narşist kaçacak. Yok işte, aaaaa!
Neyse, bu algoritma ve kalıpları öğrendikçe insan, önceden tanıdığı isimlere karşı; "aaaa lan bu herifin babasının adı buymuş" gibisinden cümleler kuruyor. Hatta işi biraz daha ileri götürüp; "şimdi bu karının kızı olursa, onun soyadı şu olacak" gibisinden çıkarımlar elde edebiliyor. Ben ettim, ordan biliyorum.
Radikal farklılıklar taşıyan bir kaç tanesini saymazsak, dünya üzerindeki soyadları 3 ana tür altında toplamak mümkün:
1 - Baba adına (Johnson),
2 - Mesleğe (Sawyer),
3 - Memlekete (Wennington)
atıfta bulunanlar...
Şimdi tek tek, ilgimi çeken ülkelerdeki bu algolaritmalardan, en temel olanları hakkında, bu bahsettiğim süreç içerisinde öğrendiklerimi yazacağım.
Rus Soyadları:
Rus soyadları, bilinen en eski ve en yaygın soyadı tekniği olan, İngilizler'in "patronym" dediği, Türkçe'ye "baba adını alma" gibisinden çevirebileceğimiz algoritmaya dayanıyor. Olayın, bizdeki "Tellioğlu Lütfü" ve "Seferoğlu Suphi"den hiç bir farkı yok lakin Rus dilindeki "eril" ve "dişil" farkından dolayı, olay erkek ve kadınlar için farklı seyrediyor. Şöyle ki:
Babasının adı Kaspar olan bir Rus delikanlısı; “Kasparov” soyadını alırken, aynı isimde babaya sahip olan o ipek tenli kızlar; “Kasparova” soyadını alıyor.
Rusya 200 milyona yakın insana, onlarca farklı etnik gruba sahip olduğundan, devasa sayıda soyadı algoritmasına sahip. Ben sadece en popüler olanını seçtim.
Hırvat, Boşnak, Sırp soyadları:
Tarihin sportif açıdan en fantastik voltranı; Yugoslavya'yı oluşturan bu milletlerin soyadlarında da patronym'ler başı çekiyor. Eril, dişil muhabbetleri bu grup için pek geçerli değil. İsimlerin ya da mesleklerin sonlarına "ic" ve "ovic" ekleri getirilerek, soyadı yapıyorlar. Şöyle ki:
Tarih boyunca savaşın eksik olmadığı bu coğrafyadaki en popüler meslek nalbantlık olduğundan, bu kelimenin, yerel dillerdeki karşılığı olan "kovac" kelimesi, bu milletlerdeki en popüler soyadların başında geliyor. “Kovacic”, “Kovacevic” gibi...
Leh soyadları
7-8 tane sessizin yan yana yazılabildiği, daha da inanılmazı bunun okunabildiği, gözü en çok yoran isimlere sahip olan bu dil için soyadlar da pek farklı değil. O çok meşhur "ski" eki aha işte bu millete ait. Bu ek, diğer örneklerde olduğu gibi "oğlu" anlamını taşımıyor. Aslında iyelik ekinden başka bir şey olmayan bu ek, o ailenin, asil(!) olduğunu belirtiyor. Şöyle ki:
“Fabianski” soyadına sahip birisinin, Polonya'nın Fabian(!) adındaki asil ailesinden olduğu anlaşılıyor. Lehler için de, eril, dişil durumu söz konusu. Dolayısıyla, hatunsa eğer bu kişi, “Fabianska” olarak çağırılıyor.
Soyadı seçebilme özgürlüğünden sonra, herkes kendini "ski" olarak görmek istediğinden, artık Polonya'da, bu ve bunun türevi eklerle bitmeyen bir soyadına sahip adam bulmak zor.
İskandinav soyadları
Dünyanın en güzel kadınlarına sahip bu grup için de patronym'ler uzak ara lider. İsveç'te bu ek "sson" iken Danimarka ve Norveç'te "sen". Şöyle ki:
İsveççe'de Eriksson, olan bir soyadı, Danca ve Norveççe'de Eriksen olarak hayat buluyor. Bu ülkelerdeki soyadlarında da, kadın erkek farkı gözükse de, bu bir kural değil.
Felemenk soyadları
Bu adamların soyadları eklerden ibaret. Van Gogh, Frank de Boer, Van der Saar gibi örneklerden aşina olduğumuz eklerin anlamları şu şekilde:
Van: Türkçe’deki “den” ekinden bir farkı yok. Yani şu ressam lavuğun soyadının (Van Gogh) Türkçe karşılığı; “Goghgillerden”e denk geliyor.
De: İngilizce’deki “the” eki. Bizde bir karşılığı yok. So that, örneği have to İngilizce’den vereceğim. Hani İngilizler lakablara, “the” ekini koyarlar ya; “Karl The Mailman” gibisinden. Ha bu da aynen öyle işte.
Der: Bunun da Van’dan pek farkı yok. Varsa da ben anlamadım. Bir anlayan bana anlatırsa sevinirim.
Grek ve Rum Soyadları
Ben bu heriflerin soyadlarını seviyorum. Öyle soyadları var ki bu adamlarda, kişinin adı ne olursa olsun, karizmayı tavan yaptırıyor. Diamantidis mesela. Bu herifi 2006 Avrupa Şampiyonası'nda duymuştum. Duyar duymaz bir toparlanmıştım koltukta. Düşünsene, semtte bi mevzu çıktı, direk Diamantidis'i ara, tamam. Korkar adamlar. Keza Karagounis ya da Nikopolidis. Bu adamların adı Abuzer olsa kaç yazar? Soyadların karizması yeter.
Neyse bu kadar geyik yeter. En sık kullanılan 2 Yunan Soyadı kalıbının hikayesi şöyle:
- akis: Giritli demek bu. Yani Georgakis soyadı; o kişinin dedesinin adının Georgo, memlektinin de Girit olduğunu bize söylüyor. Bu küçük bilgiden, büyün Yunanlılar'ın Girit'ten türediğine varabilir miyiz? Bence varamayız.
- poulos: Bu da küçük demek. Boyut anlamında değil ama, İngilizce’deki “Junior” gibi. Yani şu Kıprız'ın Rum tarafının uzlaşmaz başbakanı Papadopulos vardı ya öldü hani geçenlerde, işte o elemanın soyadı şu demek oluyor; Junior Papado.
Macar Soyadları
Macar deyince aklına salam gelenlerdenseniz, hiç Macar kızı tanımamışsınızdır. Bence dünyanın en seksi (güzel değil bak seksi) dişileri bu milletten çıkmadır.
Neyse. Macar soyadları için söyleyebilecek tek şey; bu ülkede ve dilde, soyadlar, addan önce yazılıyor.
Örn: Macar pornostar Brigitta Bulgari aslında ülkesinde Bulgari Brigitta deyü çağrılmakta. Bu hanım kızımızın gerçek adı bu değil tabi ama olsun.
Bu durum yabancı isimlerde uygulanmıyor. Yani John Doe, Doe John diye yazılmıyor.
İzlandalı soyadları
Eveeeet. İzlanda'ya geldik. Bir gün mutlaka gideceğime inandığım, masalsı insanların yaşadığı, dünyadan soyutlanmış, dünya hava trafiğinin bir süre amına koyan şu epik memlekete.
Bu insanların aslında soyadı alma gibi bir zorundalığı yok. Tamamen keyfe göre burada bu iş. Sistem de şöyle işliyor; erkekler baba adlarına “son” kadınlar ise “dottir” ekini ekliyor ve soyadı elde ediyor...
Örnek: Adı Gunnar olan bir elemanın Aron diye bir erkek ve Kristin diye bir kız çocuğu olursa bunları soyadları şöyle oluyor:
Aron Gunnarsson
Kristin Gunnarsdottir
Eveeet. İşte böyle. 4-5 aydır ara ara el attığım bu yazıyı tamamlayabildim için mutluyum. Ne işe yarayacak bilmemekle birlikte, çocukluktan beri ilgimi çeken bu konu hakkındaki meramımı gidermiş oldum. Mutluyum.
Son olarak, bazı ülkelerin, en çok kullanılan soyadlarıyla bitiriyorum:
Daniarmarka:Jensen
Yunanistan: Papadopoulos
Almanya: Müller
İrlanda: Murphy
İtalya: Rossi
Hollanda: De Jong
Norveç: Hansen
Rusya: Smirnov
İspanya: Garcia
İngiltere: Smith
Galler: Jones
Çin: Wang
İsrail: Cohen
Japonya: Sato
Kanada: Lee
A.B.D.: Smith
Arjantin: Gonzalez
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder